اتاق عمل

گسترش مراکز بیمارستانی دارای اتاق عمل جراحی و نیاز روزافزون به افراد کاردان برای اداره اتاق‌های عمل جراحی، بیانگر نیاز جامعه به تکنسین اتاق عمل است. افرادی که می‌توانند در مسائل فنی، پزشکان جراح را یاری دهند. فارغ‌التحصیلان این رشته می‌توانند در اتاق عمل به جراحان کمک‌های لازم فنی را ارائه دهند. همچنین این دسته از متخصصان می‌توانند وسائل جراحی و استریل را جهت استفاده آماده نمایند و اداره اتاق عمل را به عهده گیرند.

 

درس‌های این رشته در طول تحصیل

دروس اصلی و تخصصی:

تکنیک اتاق عمل عمومی، فن پرستاری، فیزیولوژی، تشریح، شیمی آلی و بیوشیمی، بهداشت فردی و همگانی، انگل‌شناسی و میکروب‌شناسی، داروشناسی عمومی و تخصصی، جراحی عمومی و تخصصی، اصطلاحات پزشکی و اصطلاحات رایج در اتاق عمل، کارآموزی عمومی، جراحی زنان و زایمان، بیماری‌های داخلی، آسیب‌شناسی، فیزیک پزشکی و کاربرد آن در اتاق عمل، خون‌شناسی و انتقال خون، بیهوشی، روش‌های احیاء قلبی و ریوی، روانشناسی، کارآموزی در عرصه.

رشته کارشناسی پیوسته اتاق عمل شاخه ای از علوم پزشکی است که طی این دوره دانشجویان با اصول جدید اتاق عمل و تکنولوژی­ های نوین جراحی در جراحی های تخصصی و فوق تخصصی آشنا شده و مراقبت و کمک به اداره بیمار را قبل، حین و بعد عمل می­ آموزند. دانش آموختگان این رشته عضوی از تیم بهداشتی درمان خواهند بود که به عنوان بخشی از تیم جراحی برای کمک به اجرای یک عمل جراحی با نتایج مطلوب در بخش های اتاق عمل بیمارستان، بخش ­های مداخله تشخیصی – درمانی و مراکز مراقبتی سیار ایفای نقش می­نمایند.

تاریخچه ی رشته 

در سراسر دنیا برنامه اتاق عمل به دو صورت ارائه می­شود: در حالت اول دانش آموختگان رشته­  کارشناسی  پرستاری (پس ازکسب مدرک لیسانس) در یک دوره 1-2 ساله برای ورود به اتاق عمل آموزش می­بینند. در حالت دوم دانشجویان در مقطع کاردانی آموزش های عمومی دوره اتاق عمل را می­گذرانند و برای ایفای نقش به عنوان فرد سیار و اسکراب آماده می­شوند و سپس در صورت تمایل در یک دوره ­ 5/1-5/2 ساله برای ایفای نقش به  عنوان کمک اول جراح آماده می­شوند. به عنوان مثال با نگاهی به انجمن پرستاران دانشگاه کارولینسکا مشخص می­شود که پرستاران پس از طی دوره کارشناسی و اخذ پروانه کار به صورت RN ، می­توانند با گذراندن یک دوره دانشگاهی مصوب به مدت 45 هفته (تقریبا یکسال) مدرک تحصیلی اطاق عمل دریافت نموده و به عنوان یک فرد با تجربه در اطاق عمل مشغول به کار گردند و یا در کالج پرستاران اطاق عمل استرالیا، پرستاران پس از دوره کارشناسی و اخذ پروانه کار به صورت RN می­توانند طی یک دوره دانشگاهی مصوب با گذراندن 27 موضوع درسی به صورت پرستار متخصص قبل، حین و بعد از عمل در نقش­ های پرستار بیهوشی، پرستار سیرکولیت، پرستار ثبت، پرستار تجهیزات، کمک جراح، پرستار ریکاوری و بعد از عمل و پرستار بررسی و شناخت و آموزش به بیمار قبل از عمل فعالیت کنند.

نظری بر استانداردهای مراقبت از بیماران در انجمن پرستاران اتاق عمل آمریکا نیز نشان می­دهد که دانشجویان دوره ­های تکنسین اتاق عمل می توانند تا دوره ­های تخصصی بالاتر ادامه تحصیل دهند. با ذکر این نکته که افراد هر  دوره ای شرح وظایف خاص خود را دارند و نقش افرادی که دوره تخصصی را طی کرده اند با تکنسین اتاق عمل تفاوت  دارد.

با نگاهی بر استانداردهای مراقبت از بیمار در انجمن پرستاران اتاق عمل امریکا نیز نشان می­دهد که دانشجویان دوره ­های تکنسین اتاق عمل می توانند تا دوره های تخصصی بالاتر ادامه تحصیل دهند. با ذکر این نکته که افراد هر دوره ­ای شرح وظایف خاص خود را دارند و نقش افرادی که دوره تخصصی را طی کرده اند با تکنسین اطاق عمل تفاوت دارند .

با نگاهی به استانداردهای انجمن تکنولوژیست­ های جراحی (AST) نیز مشاهده می­شود که افراد شاغل در اتاق عمل دارای مدارک متقاوتی می باشند به عنوان مثال تکنولوژیست ­های جراحی برای ایفای نقش اسکراب در سه سطح 1-2-3 آموزش می­بینند.

در سطح اول فرد در عمل­ های عمومی وارد می شود در سطح دوم می­تواند در عمل­ های تخصصی تر ایفای نقش نماید و در سطح سوم فرد در حوزه ی مدیریت نیز وارد می­گردد.

رشته اتاق عمل درايران در مقطع کارداني بين سال هاي 1366 تا1380و در مقطع کارشناسي پيوسته و ناپيوسته از سال 1387 در دانشکده ­هاي مختلف سطح کشور راه اندازي گرديد. اين رشته دردانشکده ­هاي پيراپزشکي و يا پرستاري به دانشجويان ارائه مي­گردد. در اين دانشکده ­ها گروه اتاق عمل متولي اداره دانشجويان در رشته اتاق عمل مي­باشد. در کشور ايران تاکنون  رشته ­اي مشابه رشته کارشناسي اتاق عمل وجود نداشته است و دانشجويان در دوره ­هاي کارداني اتاق عمل شروع به  تحصيل نموده و در صورت تمايل به ارتقاء علمي و عملي خود با شرکت در کنکور کارشناسي ناپيوسته به عنوان پرستار دراتاق عمل يا ساير بخش ها مشغول بکار مي­شوند.

ضرورت وجودحرفه و ارتقاء حرفه ­اي

تکنولوژيست هاي اتاق عمل عضو مهمي از تيم هاي بهداشتي بوده که در تماس نزديک با جراحان، متخصصان بيهوشي و پرستاران در راستاي تامين مراقبتي مطلوب براي بيماران فعاليت مي­کنند و از آن جا که سنگ زيربنايي رشد و توسعه يک حرفه، آموزش آن حرفه مي­باشد. انتظار مي­ رود که تا سال 2012 ميزان نياز به تکنولوژيست هاي اتاق عمل سريعتر از حد متوسط افزايش يابد. علت اين امر افزايش تعداد و انواع اعمال جراحي و رشد جمعيت و نيز افزايش تعداد و نيز افزايش ميزان سالمندي است. زيرا افراد سالمند نياز به اعمال جراحي بيشتري دارند. از طرفي تغييرات وسيع و چشمگير موجود در تکنيک هاي جراحي نيازمند هم سطح شدن تکنسين هاي جراحي با نقش ها و وظايف جديد بوده و برنامه آموزشي کنوني براي برآوردن نيازهاي پرسنل اتاق عمل درآينده کافي نخواهد بود. و با ايجاد رشته کارشناسي اتاق عمل امکان دستيابي به بخشي از مهارت و دانش مورد نظر راپيدا خواهند نمود.

رسالت رشته 

رسالت رشته اتاق عمل در مقطع کارشناسي پيوسته تربيت نيروي انساني آگاه، متعهد و کارآمد است. که با کسب توانایی هاي حرف ه­اي در اتاق عمل و بهره­ مندي از دانش و تکنولوژي روز، خدمات مورد نياز مراقبتي و آموزشي مقرون به صرفه را در بالاترين سطح استاندارد جهت تعميم­، حفظ و ارتقاء سطح سلامت بيمار و جامعه ارائه دهند.

خصوصيات فردي مورد نياز براي رشته

براي انجام استانداردهاي اين حرفه، صداقت و پايبندي به اصول اخلاقي ضروري است. يک تکنولوژيست اتاق عمل شايسته بايد نگرشي مراقبتي نسبت به بيمار و ديگر اعضاي تيم هاي جراحي و محيط داشته باشد. وي بعنوان عضوي از تيم اتاق عمل، بايد قادر باشد که با سرعت و با دقت به جزئيات کار کند. قادر به اولويت بندي مسائل در شرايط اورژانس و پراسترس باشد، بنابراين نيازبه افرادي است که احساس مسئوليت شديد و شخصيت با ثبات داشته، صبور و علاقه مند به کمک به ديگران بوده و به نيازهاي بيمار و دیگر اعضاي تيم جراحي حساس باشند. و از آن جا که کار در اتاق عمل نياز به ايستادن براي مدت زمان طولاني و توانایی براي جابجايي و بلندکردن اشيا سنگين دارد و فرد را در معرض مناظر و بوهاي ناخوشايند، بيماري هاي مسري و مواد خطرناک قرار مي­دهد، فرد بايد توانایی جسمي لازم راداشته باشد.

امکان ادامه تحصيل درمقاطع بالاتر

نظر به اينکه اين رشته، رشته­ اي کاملاً نوپا مي­باشد. در حال حاضر به نظر مي­ رسد دانش آموختگان اين رشته بتوانند در آينده در رشته­ هاي مرتبط مانند آناتومي، فيزيولوژي، مهندسي تجهيزات پزشکي، کمک اول جراح و … ادامه تحصيل دهند. اعضاي اين گروه اميدوار هستند که بتوانند با تلاش خود در جهت ارتقاء و اعتلاي اين حرفه گامي هر چند کوچک بردارند.

طول دوره کارشناسي اتاق عمل 

طول دوره کارشناسي پيوسته رشته اتاق عمل ونظام آموزشي آن مطابق آئين نامه آموزشي دوره کارشناسي پيوسته و ناپيوسته مصوب شوراي عالي برنامه ريزي علوم پزشکي است. مدت تحصیل حداقل  4 سال و حداکثر 5 سال (در شرایط خاص و با موافقت آموزش کل دانشگاه علوم پزشکی مثل مرخصی تحصیلی و……. ) می­باشد.

نام درس و تعداد واحدهاي درسي 

تعدادکل واحدهاي درسي دوره کارشناسي پيوسته رشته اتاق عمل 130 واحد و به شرح زير مي­باشد.

دروس عمومي: 22 واحد، دروس پايه، اختصاصي و کارآموزي 84 واحد، کارآموزي درعرصه: 24 واحد

فرصت هاي شغلي 

اغلب تکنولوژيست هاي اتاق عمل در بيمارستان ها و مراکز مراقبتي سيار استخدام مي­شوند. اگرچه بيمارستان ها اولين استخدام کننده اين گروه مي­ باشند اما انتظار مي ­رود استخدام آنها در مراکز جراحي سيار، مراکز مراقبتي سرپايي و مطب هاي پزشکان افزايش يابد. به هرحال به علت زمينه آموزشي وسيع و تخصصي که اين افراد دارند، سازمان هاي استخدام کننده و اين دانش آموختگان مي­توانند گزينه ­هاي زير را نيز در نظر بگيرند.

• تخصص يافتن در زمينه­ هاي مورد علاقه مانندجراحي قلب، ارتوپدي و اطفال و ….

• استخدام توسط يک سازمان پزشکي براي ارائه محصولات آنها

• آموزش تکنولوژيست­ هاي اتاق عمل

• خدمات نظامي

• استخدام به عنوان مشاور

البته برخي از اين مشاغل نيازبه دوره هاي آموزشي اضافي دارد.